OBOWIĄZEK PRZYCZYNIANIA SIĘ DO ZASPOKAJANIA POTRZEB RODZINY

Zgodnie z art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Wskazany przepis wyraża zasadę egalitaryzmu małżonków, czyli ich równości. Obowiązki przewidziane w tym przepisie powinny obciążać każdego z małżonków odpowiednio do jego sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych. Przepis przewiduje jednocześnie dopuszczalność ewentualnego podziału funkcji w rodzinie, stosownie do porozumienia małżonków. Zgodnie z dokonanym podziałem funkcji jeden z małżonków może przejąć na swoje barki osobiste starania o wychowanie dzieci oraz zajmować się pracą we wspólnym gospodarstwie domowym.  Oznacza to, że omawiane obowiązki mają być równe, ale niekoniecznie jednakowe. Mogą one bowiem być zróżnicowane stosownie do sytuacji w danej rodzinie (zob. J. Gajda, w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. Pietrzykowski, wyd. 6, 2020). Częstą w polskim społeczeństwie sytuacją jest podjęcie przez małżonków decyzji o zrezygnowaniu przez żonę z pracy zawodowej na rzecz wychowania dzieci i prowadzenia domu.

Przykład:

Mąż zarabia 5000 zł miesięcznie, żona nie pracuje zawodowo, zajmuje się dziećmi i domem, więc nie osiąga żadnego dochodu. Jednak przyczynia się do zaspokajania potrzeb rodziny na równi z mężem, gdyż wychowuje dzieci i pracuje we wspólnym gospodarstwie domowym.

Obowiązek wynikający z art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego powstaje przez zawarcie małżeństwa i gaśnie z chwilą jego ustania lub unieważnienia. Istnieje on niezależnie od obowiązującego małżonków ustroju majątkowego. Nie ma więc znaczenia, czy małżonkowie pozostają w ustroju wspólności majątkowej, czy w ustroju rozdzielności majątkowej.  Także faktyczne rozłączenie małżonków nie powoduje wygaśnięcia tego obowiązku. Nawet w sytuacji, gdy małżonkowie nie mieszkają wspólnie, obciążeni są obowiązkiem zaspokajania potrzeb założonej przez siebie rodziny (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1972 roku, sygn. III CZP 43/72). Warto podkreślić, że pojęcie „rodzina” obejmuje nie tylko małżonków mających na utrzymaniu dzieci. Rodziną są także bezdzietni małżonkowie oraz małżonkowie, których dzieci są już dorosłe i samodzielne finansowo. Także małżonkowie, którzy nie mają na utrzymaniu dzieci, tworzą rodzinę, której materialne potrzeby muszą być zaspokojone. 

Przykład:

Małżonkowie faktycznie się rozstali, nie mieszkają razem od roku. Mają dwoje dzieci, które już są dorosłe, utrzymują się samodzielnie, nie mieszkają z żadnym z rodziców. Pomimo braku dzieci na utrzymaniu i oddzielnego zamieszkiwania oboje małżonkowie nadal są zobowiązani do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny.

Z omawianego artykułu wynika także zasada równiej stopy życiowej małżonków (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., sygn. III CZP 91/86). Oznacza ona, że wszyscy członkowie rodziny mają prawo do życia na takim samym poziomie.

Przykład:

Jedno z małżonków zarabia 6000 zł miesięcznie, drugie – 2000 zł. Małżonek, który zarabia więcej, kupuje dla siebie markowe ubrania, regularnie chodzi do kina i teatru, dwa razy w roku sam wyjeżdża na zagraniczny wypoczynek. Drugi z małżonków kupuje ubrania w tańszych sklepach sieciowych, korzysta z rozrywek sporadycznie, nie ma środków na wyjazd wypoczynkowy nawet raz w roku. Nie jest to sytuacja zgodna z przepisem art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, gdyż małżonkowie, pomimo że tworzą rodzinę, żyją na diametralnie innym poziomie.

Roszczenie z art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego może być dochodzone na drodze sądowej. Jeżeli jeden z małżonków nie wywiązuje się z obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, drugi z małżonków może skierować do sądu powództwo zawierające żądanie orzeczenia dokonywania odpowiednich wpłat do rąk drugiego z małżonków. W pozwie powinno być zaznaczone, że wpłaty te są przeznaczone na zaspokajanie potrzeb rodziny. Wybierając ten tryb, powód korzysta w procesie oraz w postępowaniu egzekucyjnym z przywilejów przyznanych roszczeniom alimentacyjnym. Oznacza to, że powód zwolniony jest od kosztów sądowych, w tym opłat od pozwu i środków zaskarżenia.